Là một nhà tâm lý học, tôi đã làm việc với nhiều người có chỉ số EQ thấp:

• Họ đổ lỗi cho người khác về vấn đề của bản thân
• Họ lo lắng, mắc kẹt trong một vòng luẩn quẩn
• Họ mắc hội chứng "tự hủy hoại mình" ngay khi bản thân có tiến bộ

Nếu bạn muốn cải thiện chỉ số EQ, hãy xác định những thói quen này trong công việc và cuộc sống để loại bỏ chúng. Chắc chắn bạn sẽ thấy năng lực trí tuệ cảm xúc của mình không hề thấp như từng nghĩ.

1. Ngưng chỉ trích người khác

Chỉ trích người khác thường được xem như một cơ chế bảo vệ vô thức nhằm giảm bớt sự bất an của chính chúng ta.

Ai cũng đã từng bình phẩm về người khác. Đó không hẳn là điều xấu - suy nghĩ kĩ lưỡng và phê phán thế giới xung quanh là một kỹ năng quan trọng. Nó giúp chúng ta điều hướng thế giới và các mối quan hệ một cách khách quan.

Nhưng quá nhiều chỉ trích - đặc biệt là thói quen phê phán người khác - có thể dẫn đến sự chủ quan: có thể khiến chúng ta trở nên hẹp hòi và mù quáng, đặc biệt là đối với chính bản thân mình.

Một trong những lý do khiến bản thân dễ rơi vào thói quen chỉ trích người khác là vì nó khiến chúng ta cảm thấy thoải mái:

Khi bạn nghĩ rằng người khác ngờ nghệch, cũng có nghĩa là bạn thông minh. Điều đó khiến bạn vui. Khi bạn chỉ trích người khác là ngây thơ, thì thực sự bạn đang nghĩ bản thân rất thạo đời. Điều đó khiến bạn vui. Khi bạn cười thầm về gu thời trang quê mùa của người khác là bạn đang tâng bốc phong cách của chính mình. Điều đó khiến bạn vui.

Những bình luận mang tính xây dựng làm cho thế giới tốt đẹp hơn. Những phê phán tiêu cực chỉ khiến bản thân cảm thấy thoải mái hơn.

Mặc dù chỉ trích có thể tạm thời giúp bạn thấy vui vẻ, nhưng điều đó sẽ khiến bạn cảm thấy tệ hơn về bản thân trong thời gian dài.

Mặt khác, những người có trí tuệ cảm xúc cao và biết tự nhận thức hiểu được rằng việc chỉ trích người khác chỉ là một cơ chế bảo vệ ban đầu. Có nhiều cách tốt hơn, hiệu quả hơn để đối phó với những lo lắng và bất an của bản thân.

Những người liên tục chỉ trích người khác không biết rằng họ chỉ đang cố gắng làm giảm bớt sự bất an của chính mình.

Hãy hiểu rằng những lời phê bình ấy chỉ làm lãng phí thời gian và năng lượng bởi điều chúng ta cần đầu tư thời gian và công sức vào là cải thiện thế giới xung quanh mình.

"Chỉ trích người khác là một hình thức của tự khen ngợi. Chúng ta nghĩ bức tranh treo tường trong nhà sẽ được thẳng hơn bằng cách nói với hàng xóm rằng tất cả các bức tranh của họ đều bị cong, gãy."

- Fulton J. Sheen

2. Bớt lo lắng cho tương lai

Con người ai cũng khao khát có được một cuộc sống ổn định. Điều này là hoàn toàn chính đáng bởi từ thời tổ tiên của chúng ta nó đã tồn tại như một quy luật: những ai giỏi hơn trong việc ổn định cuộc sống sẽ tồn tại lâu hơn những người khác.

Thế nhưng, trong cuộc sống, chúng ta không thể nào loại bỏ được hoàn toàn khó khăn, thử thách. Vì vậy nếu quá lo lắng để tìm kiếm sự ổn định thì chính bạn đang làm cho cuộc sống của mình trở nên bấp bênh thêm, dù cho nó hoàn toàn đang ổn hơn rất nhiều người khác.

Và đó là điều mà những người mắc bệnh lo lắng kinh niên hay làm. Họ rất sợ sự không chắc chắn và không muốn chịu đựng nó, đến nỗi họ tự lừa bản thân rằng có thể làm cho tương lai bớt bấp bênh bằng cách liên tục nghĩ về nó!

Những người lo lắng kinh niên sống dưới ảo tưởng rằng suy nghĩ là cách giải quyết vấn đề và việc có kế hoạch trước luôn dẫn đến mức độ sẵn sàng cao hơn. Nhưng cả hai điều này đều không đúng:

Chỉ vì bạn đang nghĩ về một vấn đề - không có nghĩa là bạn có thể suy nghĩ một cách hiệu quả. Và chỉ vì bạn lên kế hoạch với vô số những tình huống giả định trong tương lai - không có nghĩa là bạn được chuẩn bị tốt hơn để xử lý chúng. Bạn chỉ đang làm cho bản thân cảm thấy an tâm hơn.

Lo lắng cho bạn ảo tưởng về sự chắc chắn. Nhưng cuối cùng, tất cả những gì nó làm là khiến cuộc sống của chính mình trở nên bất ổn hơn.

Những người có trí tuệ cảm xúc cao hiểu rằng cuộc sống vốn dĩ đã rất bấp bênh. Và họ nghĩ việc đối mặt thẳng thắn với vấn đề tốt hơn việc sống trong sự phủ nhận về nó.

Vì khi bạn dừng việc khiến bản thân chịu đựng tất cả những căng thẳng đi kèm với nỗi lo lắng kinh niên, bạn sẽ ngạc nhiên khi cảm thấy năng lượng và nhiệt huyết trở lại với cuộc sống.

Đừng bắt thế giới vận hành theo cách bạn muốn, bạn sẽ cảm thấy mọi việc hôm nay sẽ trở nên dễ dàng hơn nhiều.

"Lo lắng không làm xua tan được nỗi buồn ngày mai, nó chỉ khiến sức mạnh của hôm nay biến mất."

- Corrie Ten Boom

3. Nghĩ về quá khứ

Đa số chúng ta đều mắc một sai lầm, đó là suy nghĩ quá nhiều về những điều xảy ra trong quá khứ.

Giống như khao khát về sự ổn định, con người còn có một ước muốn nữa, đó là sự kiểm soát. Chúng ta luôn bị ám ảnh với suy nghĩ rằng, với đủ nỗ lực và kiên trì, con người có thể làm hoặc đạt được bất cứ điều gì.

Với những người hay suy nghĩ về sai lầm trong quá khứ, họ thường cho rằng nếu mình làm khác đi, mọi chuyện có thể đã tốt hơn. Suy nghĩ này sẽ khiến họ có được đôi chút cảm giác rằng mình đang kiểm soát được tình hình nhưng thực tế nó chỉ tốn thời gian mà thôi.

Thậm chí, khi bạn thường xuyên nghĩ về điều gì đó tồi tệ hoặc phạm sai lầm trong quá khứ, theo lẽ tự nhiên bạn sẽ cảm thấy tội lỗi và hối tiếc. Những người này hình thành một thói quen vô thức khi liên tục phát lại những sai lầm trong quá khứ bởi nó mang lại cảm giác kiểm soát trong tức khắc. Và cảm giác khiến mọi thứ trong tầm kiểm soát giúp đánh lạc hướng khỏi cảm giác bất lực - đó mới thực sự là chúng ta khi nghĩ về quá khứ.

Thực tế, việc ngẫm nghĩ hay dằn vặt về những sai lầm trong quá khứ sẽ không thể thay đổi những gì đã xảy ra. Điều đó có nghĩa cảm giác bất lực là không thể tránh khỏi.

Dù không dễ chịu gì nhưng những người có trí tuệ cảm xúc cao không chỉ hiểu mà còn chấp nhận sự thật ấy.

Nếu bạn muốn tiếp tục cuộc sống của mình thay vì bị mắc kẹt trong quá khứ, bạn phải chấp nhận những gì đã xảy ra, bao gồm cả cảm giác bất lực.

Bạn phải từ bỏ việc cứ mãi dằn vặt về qua khứ, kể cả khi điều đó giúp bạn tạm quên đi nỗi đau thực sự - nỗi đau của sự bất lực.

Khi cảm thấy bất an, hãy hành động vì hiện tại thay vì cứ chìm sâu quá khứ. Làm thứ gì đó có ích, ngay bây giờ, dù điều đó có nhỏ đến đâu - và hãy chống lại sự cám dỗ để lặp lại bước đi sai lầm trong quá khứ.

Đừng làm mất quyền kiểm soát tương lai của bạn bằng cách giả vờ rằng bản thân có thể điều khiển được quá khứ.

"Nghĩ quá nhiều là một căn bệnh."

- Fyodor Dostoyevsky

4. Ôm kỳ vọng hão huyền

Tạo ra những kỳ vọng, mục tiêu hão huyền để kiểm soát những người xung quanh cũng là một sai lầm. 

Dĩ nhiên, hầu hết những người ôm các mộng tưởng hão huyền đều không nghĩ vậy. Kỳ vọng cao khuyến khích họ phát triển, trưởng thành và trở thành phiên bản tốt nhất của bản thân!

Có thể, nhưng đây vẫn là một hình thức của sự kiểm soát. Bạn tưởng tượng những gì người khác nên làm hoặc đạt được và kỳ vọng ấy là cách bạn cố gắng để khiến nó xảy ra.

Nhưng chính xác thì việc ôm những kỳ vọng hão huyền nghĩa là gì?

Nói một cách đơn giản, bạn dành thời gian để tạo ra trong đầu những câu chuyện về điều người khác nên làm. Và khi họ không thể đạt được những tiêu chuẩn đó, theo phản xạ bạn sẽ so sánh thực tế với những kỳ vọng đó rồi cảm thấy thất vọng và bực tức.

Bạn sẽ phản ứng như thế nào với sự thất vọng và ức chế ấy? Bằng cách tạo thêm những kỳ vọng thậm chí còn cao hơn, bởi điều đó khiến bạn cảm thấy thoải mái và kiểm soát!

Dĩ nhiên bạn quan tâm đến những người xung quanh và muốn điều tốt nhất cho họ. Việc nhìn họ chịu khổ cũng khiến bạn đau đớn. Vì vậy, khi tạo ra trong đầu câu chuyện về việc họ thành công và làm tốt hơn (kỳ vọng), bạn cảm thấy tốt thoải mái hơn một chút.

Vấn đề là, bạn không thể thực sự điều khiển được người khác, dù là với ý tốt, dù chỉ một chút cũng không. Điều đó có nghĩa bạn tạo ra một vòng luẩn quẩn liên tục của những hy vọng cao ngất ngưởng và nỗi thất vọng tận cùng.

Hơn nữa, khi những người xung quanh cảm nhận được những kỳ vọng to lớn đó của bạn thì họ sẽ trở nên khó chịu. Về lâu dài, họ thậm chí cố tình hành động trái với tất cả những mong đợi của bạn!

Giải pháp là hãy buông bỏ những kỳ vọng ấy. Ngừng tạo ra câu chuyện về điều bạn muốn cho người khác. Thay vào đó, hãy sẵn sàng chấp nhận con người thật sự của họ:

Tôn trọng cả những khó khăn họ đang gặp phải thay vì mơ mộng thành công trong tương lai. Đừng khao khát sự hoàn hảo, thay vào đó hãy đặt ra những ranh giới thực tế trong hành vi. Chấp nhận con người thật của họ thay vì điều bạn muốn họ trở thành.

Chỉ giữ lại những hy vọng, không phải kỳ vọng.

"Anh ta đang bơi trong một biển đầy những kỳ vọng từ người khác. Có rất nhiều người chết đuối như thế rồi."

- Robert Jordan

Những điều bạn cần biết

Nếu muốn cải thiện trí tuệ cảm xúc, hãy thử tiếp cận vấn đề theo cách ngược lại: Thay vì cố gắng làm tăng chỉ số EQ, trước hết hãy xác định và loại bỏ những thói quen xấu gây cản trở khả năng phát triển tự nhiên của trí tuệ cảm xúc.

Đừng chỉ trích người khác.

Đừng lo lắng về tương lai.

Đừng dằn vặt bởi quá khứ.

Đừng mong đợi quá nhiều từ người khác.

Nguồn: NickWignall